Newsletter – WBW Weremczuk Bobeł & Wspólnicy – Kwiecień 2021

Szanowni Państwo,

W kwietniowym wydaniu newslettera omawiamy planowane nowelizacje przepisów istotne dla przedsiębiorców. Planowane są zmiany dotyczące szerszego unormowania organizacji holdingów, zwłaszcza w zakresie kierowania przez spółkę dominującą spółkami wchodzącymi w skład grupy spółek. Ponadto ustawodawca planuje wprowadzić do polskiego porządku prawnego fundację rodzinną, co ma ułatwić procesy sukcesyjne polskich firm rodzinnych i zagwarantować kontynuację działalności podmiotów gospodarczych – prezentujemy główne założenia projektu. Krótko informujemy też o tym, jak sytuacja pandemiczna wpłynęła na przedłużenie terminów na sporządzenie i zatwierdzenie sprawozdań finansowych oraz rozliczenie CIT za rok 2020.

Życzymy Państwu przyjemnej lektury,

Zespół WBW

Projektowane zmiany w Kodeksie spółek handlowych w zakresie grup spółek

W sierpniu ubiegłego roku w Ministerstwie Aktywów Państwowych rozpoczęły się prace nad projektem kolejnej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych. Planowane zmiany, o ile zostaną przyjęte przez Parlament i wejdą w życie, zrewolucjonizują funkcjonowanie grup spółek. W szczególności zmianie ulegnie charakter poleceń wydawanych spółkom zależnym przez spółki dominujące oraz konsekwencje wykonania takiego polecenia przez zarząd spółki zależnej.

Obecnie obowiązujące przepisy zawierają bardzo ograniczoną regulację dotyczącą funkcjonowania holdingów. Dotyczą one głównie definicji spółek dominujących i zależnych oraz obowiązków informacyjnych i rejestrowych, związanych z powstaniem stosunku dominacji. Brak jest natomiast szerszego unormowania organizacji holdingów, zwłaszcza w zakresie kierowania przez spółkę dominującą spółkami wchodzącymi w skład grupy spółek.

Wiążące polecenia według projektowanych przepisów

Projekt przewiduje wprowadzenie do Kodeksu spółek handlowych art. 21², zgodnie z którym spółka dominująca może wydawać spółce zależnej wiążące polecenia w formie pisemnej, o ile uzasadnia to interes całej grupy spółek. Spółki zależne będą miały pewną swobodę w zakresie odmowy wykonania takiego polecenia, jednak będzie ona bardzo mocno ograniczona.

Projektowany art. 21⁴ k.s.h. rozróżnia pod tym względem sytuację spółek jednoosobowych oraz innych spółek zależnych. Zarządy tych pierwszych będą mogły odmówić wykonania polecenia tylko, gdy doprowadziłoby to do niewypłacalności spółki albo do zagrożenia niewypłacalnością.

Z kolei spółki zależne inne niż jednoosobowe będą mogły odmówić wykonania polecenia w dwóch przypadkach. Po pierwsze zarząd takiej spółki będzie mógł również powołać się na niewypłacalność bądź zagrożenie niewypłacalnością. Po drugie odmowa wykonania polecenia będzie mogła być umotywowana także uzasadnioną obawą, że polecenie jest sprzeczne z interesem spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną należącą do grupy spółek, w terminie dwóch lat od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę.

Co istotne, umowa lub statut spółki zależnej innej niż jednoosobowa będzie mógł ograniczyć swobodę odmowy wykonania polecenia tylko do sytuacji, w której jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo do zagrożenia niewypłacalnością. Można przewidywać, że możliwość ta będzie stosunkowo często wykorzystywana w praktyce funkcjonowania holdingów.

Konsekwencje wykonywania wiążących poleceń

Wykonanie wiążącego polecenia, które co prawda będzie służyć realizacji interesu całego holdingu, ale będzie budzić wątpliwości co do zgodności z interesem spółki, może wywołać skutek w postaci wyrządzenia szkody samej spółce, ale również jej wspólnikom i wierzycielom.

W normalnej sytuacji członkowie organów spółki – w szczególności zarządu – mogą ponieść za wyrządzenie spółce szkody swoim zachowaniem odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 293 i art. 483 k.s.h. oraz odpowiedzialność karną na podstawie art. 296 Kodeksu karnego. Projektowany przepis art. 21⁵ k.s.h. wyłącza oba te reżimy odpowiedzialności, o ile wyrządzenie spółce szkody nastąpiło wskutek wykonania wiążącego polecenia zgodnie z prawem.

Ochronie interesu spółki ma służyć projektowany art. 21¹² k.s.h. Wprowadza on odpowiedzialność spółki dominującej za szkodę wyrządzoną jednoosobowej spółce zależnej, gdy wykonanie polecenia doprowadziło do jej niewypłacalności. Natomiast gdy wydanie polecenia nastąpiło z naruszeniem interesu grupy spółek, to odpowiedzialność spółki dominującej będzie rozciągnięta również na wyrządzenie szkody spółkom zależnym innym niż jednoosobowe.

Projekt zapewnia w pewnym stopniu również ochronę interesu wspólników i akcjonariuszy spółek zależnych. W szczególności w sytuacji, gdyby wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do obniżenia wartości udziałów albo akcji, przysługujących wspólnikom albo akcjonariuszom spółki zależnej, zgodnie z projektowanym art. 21¹³ k.s.h. spółka dominująca odpowiada za wyrządzoną im w ten sposób szkodę. Należy jednak mieć na uwadze, że dotyczy to tylko wspólników albo akcjonariuszy spółek zależnych, w których spółka dominująca może samodzielnie bezpośrednio lub pośrednio zmieniać umowę albo statut spółki.

W kontekście możliwości wydawania spółkom zależnym wiążących poleceń szczególnie istotne znaczenie ma ochrona interesów ich wierzycieli, którzy przecież nie są zaangażowani w strukturę organizacyjną holdingu. Ochronie wierzycieli zależnych spółek z o.o. służyć będzie przede wszystkim obowiązujący art. 299 k.s.h., przewidujący odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Kodeks nie reguluje analogicznej odpowiedzialności członków zarządu spółek akcyjnych, jednak art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego przewiduje odpowiedzialność osób obowiązanych do zgłoszenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki – czyli m.in. członków zarządu spółki akcyjnej – za wyrządzenie wierzycielom szkody wskutek niewykonania tego obowiązku. Oba wskazane przepisy będą umożliwiać wierzycielom spółek zależnych dochodzenie od członków zarządu spółki zależnej odszkodowania z tytułu braku możliwości zaspokojenia wierzytelności wskutek doprowadzenia do niewypłacalności przez wykonanie wiążącego polecenia.

Ponadto projekt wprowadza dodatkowe zabezpieczenie dla wierzycieli spółek zależnych w postaci odpowiedzialności spółki dominującej za wyrządzoną im szkodę wskutek wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia, którą to regulować będzie art. 21¹⁴ k.s.h. Odpowiedzialność ta zaistnieje, gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna.

Więcej na temat projektowanej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych przeczytają Państwo bezpośrednio w omawianym projekcie pod linkiem:

https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12336750/12704852/12704857/dokument478433.pdf

Fundacja rodzinna w prawie polskim już od 2022 roku?

Trwają prace nad projektem ustawy o fundacji rodzinnej, która ma zostać wprowadzona do polskiego porządku prawnego w celu ułatwienia procesów sukcesyjnych polskich firm rodzinnych i zagwarantowania kontynuacji działalności podmiotów gospodarczych. Ustawa regulować będzie zasady tworzenia, funkcjonowania, likwidacji i opodatkowania fundacji rodzinnej, a także prawa i obowiązki beneficjentów i fundatorów. Podobne rozwiązania funkcjonują obecnie także w innych państwach europejskich.

Zadaniem fundacji rodzinnej będzie realizacja celów określonych przez fundatora poprzez zarządzanie przekazanym majątkiem, a także ochrona tego majątku i spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Podmiot ten będzie uzyskiwał osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych.

Fundator i utworzenie fundacji rodzinnej

Zgodnie z projektem ustawy fundatorem fundacji rodzinnej może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne. Fundacja rodzinna może być utworzona przez więcej niż jednego fundatora.

Aby ustanowić fundację rodzinną konieczne będzie złożenie oświadczenia fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej w formie aktu notarialnego, ustalenie statutu, ustanowienie organów fundacji rodzinnej, wniesienie przez fundatora mienia oraz wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych. Nazwa fundacji rodzinnej może być obrana dowolnie i musi zawierać dodatkowe oznaczenie „Fundacja Rodzinna” (skrót: „F.R.”). Oświadczenie fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej może zostać złożone za jego życia w akcie założycielskim albo w testamencie. W ciągu sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu założycielskiego albo otwarcia testamentu konieczne będzie zgłoszenie fundacji do rejestru.

Majątek fundacji rodzinnej

 Do obowiązków fundatora należeć będzie także wniesienie do fundacji rodzinnej mienia przeznaczonego na realizację jej celów, o wartości co najmniej 100 000 złotych. Majątek ten wraz z mieniem nabytym po otworzeniu fundacji stanowić będzie fundusz operatywny fundacji rodzinnej. Darowizny na rzecz fundacji rodzinnej będzie mógł dokonać fundator albo osoba, która jest albo byłaby powołana do spadku jako spadkobierca ustawowy po fundatorze albo jego małżonku, wstępnym lub zstępnym. Fundacja rodzinna nie będzie mogła prowadzić działalności gospodarczej.

Beneficjenci

Listę pierwszych beneficjentów sporządzi fundator w formie pisemnej. Następnie, po utworzeniu fundacji rodzinnej kompetencję do aktualizacji listy beneficjentów posiadać będzie zarząd fundacji. Do grona beneficjentów zaliczyć będzie można osoby fizyczne oraz organizacje pożytku publicznego. Beneficjenci będą otrzymywać świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienie po jej likwidacji zgodnie z wolą fundatora wyrażoną w statucie. Fundator może, w każdym czasie, dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń lub mienia.

Opodatkowanie

Projekt zakłada także rozwiązania mające na celu ustanowienie reguł opodatkowania w związku z utworzeniem i działalnością fundacji rodzinnych. Zgodnie z projektem majątek wniesiony do fundacji rodzinnej przez fundatora nie będzie przychodem w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zatem wniesienie majątku do fundacji rodzinnej nie będzie podlegało opodatkowaniu. Jednak działalność operacyjna fundacji rodzinnej opodatkowana będzie na zasadach ogólnych. Dochody osób najbliższych fundatorowi oraz samego fundatora z tytułu świadczeń oraz mienia likwidowanej fundacji rodzinnej nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem PIT, jeżeli przedmiotem świadczenia będzie mienie wniesione do fundacji przez fundatora. W pozostałych przypadkach nabycie świadczeń fundacji rodzinnej lub mienia likwidowanej fundacji będzie się wiązało z zapłatą podatku w wysokości 19% podstawy opodatkowania.

O atrakcyjności tej formy sukcesji zdecyduje ostateczne brzmienie ustawy i przyjęte rozwiązania, w szczególności w zakresie opodatkowania. Projekt ustawy jest aktualnie na etapie konsultacji zewnętrznych. Wejście w życie opisanych zmian planowane jest na 1 stycznia 2022 roku.

Przedłużenie terminów na sporządzenie i zatwierdzenie sprawozdań finansowych oraz rozliczenie CIT za rok 2020

Terminy na wywiązanie się z niektórych obowiązków wynikających z ustawy o rachunkowości, podobnie jak w zeszłym roku, zostały przedłużone. Zarówno termin na sporządzenie, jak i na zatwierdzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy kończący się po dniu 29 września 2020 r., jednak nie później niż w dniu 30 kwietnia 2021 r., został przesunięty o trzy miesiące. Oznacza to, że w przypadku spółek, których rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, sprawozdanie finansowe za rok 2020 powinno zostać sporządzone do końca czerwca oraz zatwierdzone do końca września 2021 r.

Przedłużenie terminów, o których mowa powyżej nie ma zastosowania do spółek publicznych oraz innych jednostek, do których stosuje się przepisy ustaw, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.

Zmianie uległ także termin do złożenia zeznania o wysokości dochodu osiągniętego (straty poniesionej) w roku podatkowym, który zakończył się w okresie od dnia 1 grudnia 2020 r. do dnia 28 lutego 2021 r., oraz wpłaty podatku CIT. Nowy termin to 30 czerwca 2021 r.